Μετά από μια απουσία αρκετών χρόνων, τα παιχνίδια τύπου reality επέστρεψαν στην ελληνική τηλεόραση, με κυρίαρχο το survivor γύρω από το οποίο γίνεται πολύς ντόρος τον τελευταίο καιρό. Συνοπτικά, στο παιχνίδι αυτό, 24 παίκτες, άγνωστοι στο κοινό και περίπου διάσημοι χωρισμένοι σε δυο ομάδες, αυτή των “μαχητών” και αυτή των “διασήμων”, προσπαθούν να επιβιώσουν για ορισμένο χρονικό διάστημα στις αντίξοες συνθήκες της παραλίας του Άγιου Δομίνικου. Αυτός που στο τέλος θα τα καταφέρει θα κερδίσει ένα συγκεκριμένο χρηματικό έπαθλο.
Γιατί συγκεντρώνει τόσο υψηλά ποσοστά τηλεθέασης;
Πρώτα από όλα, πρόκειται για ένα εξαιρετικά ακριβό τηλεοπτικό προϊόν που έκανε την εμφάνισή του τη στιγμή που τίποτα παρόμοιο δεν υπάρχει στην ελληνική τηλεόραση. Είναι διασκεδαστικό, έχει στοιχεία “γηπεδικά”, ένας παρουσιαστής που με πάθος παρουσιάζει τις επιδόσεις των συμμετεχόντων στα αγωνίσματα μεταδίδει την ενέργεια και το φανατισμό που συνήθως συναντούμε σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, έχει στοιχεία “κλειδαρότρυπας” αφού ανάμεσα στα αγωνίσματα παρακολουθούμε τις φιλίες, τις σχέσεις, τις αγωνίες, τις ίντριγκες και συνολικά ένα παρασκήνιο της ζωής των “survivors”. Τα ίδια τα πρόσωπα που παίρνουν μέρος προβάλλουν το σώμα τους, ένα σώμα προσεγμένο, γυμνασμένο, προκλητικό, ερωτικό…
Όλα τα παραπάνω πυροδοτούν αρχέγονα ένστικτα του ανθρώπου, τα οποία ένστικτα είναι εμφανέστατα και ενεργά στους συμμετέχοντες. Ενδεικτικά αξίζει να σημειωθεί, η προαγωγή ενός συστημικού κοινωνικού δαρβινισμού που αμείβεται με έπαθλα (βλ. η πιο δυνατή ομάδα κερδίζει). Ο πιο ισχυρός από όλους, αυτός που μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα από τους άλλους της αγέλης στο αντίξοο περιβάλλον και να επικρατήσει, στο τέλος θα πάρει το χρηματικό έπαθλο (βλ. το ισχυρό γονίδιο του Δαρβίνου)… Έπειτα, η διάχυτη σεξουαλικότητα που κατακλύζει τις οθόνες των Ελλήνων για τουλάχιστον 3 ώρες καθημερινά δεν μπορεί να τους αφήσει ανεπηρέαστους. Μικροί και μεγάλοι, σίγουρα με διαφορετικό τρόπο σε κάθε ηλικιακή φάση, επικοινωνούμε και σεξουαλικά. Ειδικά τα παιδιά της εφηβείας που ψάχνουν για πρώτη φορά την σεξουαλική τους ταυτότητα είναι επόμενο να ταυτιστούν με κάποιον παίκτη, να προσπαθήσουν να του μοιάσουν και οπωσδήποτε να ολοκληρωθούν φαντασιωτικά μέσα από όλο αυτό.
Επιπλέον, η κουτσομπολίστικη ανθρωποφαγία που διατρέχει το παιχνίδι, κάνει τον τηλεθεατή να βολεύεται ακόμα καλύτερα στον καναπέ του και να απολαμβάνει το φαγητό του, παρακολουθώντας συνανθρώπους του να σφάζονται για ένα κρουασάν και να αγγίζουν τα όρια της σωματικής και ψυχικής κατάρρευσης. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης, εκείνη τη στιγμή ο τηλεθεατής νιώθει καλύτερος, πιο τυχερός από αυτούς που υποφέρουν προκειμένου να επιβιώσουν. Την ίδια στιγμή, η θεωρία των κοινωνικών ομάδων βάζει την υπογραφή της, καθώς η ταύτιση με τη μία ή την άλλη ομάδα είναι δεδομένη και το αίσθημα του ingroup και outgroup ή με απλά λόγια “εμείς και οι άλλοι” βρίσκει εφαρμογή τόσο κατά τη διάρκεια προβολής του ριάλιτι όσο και σε αναφορές και συζητήσεις σχετικά με αυτό. Παράλληλα, η ομαδική ταύτιση ολοκληρώνεται με το αίσθημα συμμετοχής και παρέμβασης στα δρώμενα, δεδομένου του καλέσματος του κοινού σε εβδομαδιαία βάση, να ψηφίσει προτεινόμενο παίκτη για αποχώρηση. Υπάρχει μια δυνατότητα ορισμού και ελέγχου των εξελίξεων και δεν είναι τυχαίο πως όταν αυτή η δυνατότητα αμφισβητείται -είναι όλα στημένα- αρκετοί άνθρωποι δυσφορούν και υπεραμύνονται της διαφάνειας των διαδικασιών. Τελειώνοντας, ας μην ξεχνάμε η παρακολούθηση του survivor αποτελεί ένα κοινωνικό σύμβολο καθημερινότητας. Είναι αφορμή για συναντήσεις, για συζητήσεις, για επικοινωνία. Η κοινωνία στα χρόνια της συνεχούς κρίσης έχει ανάγκη να ξεφύγει από τα άγχη οικονομικού περιεχομένου και να επικοινωνήσει σε άλλο επίπεδο, πιο συναισθηματικό και πιο επιφανειακό ορισμένες φορές. Τα διαθέσιμα χρήματα για εξόδους είναι περιορισμένα κι έτσι πολλές παρέες μαζεύονται σε ένα σπίτι με σκοπό να παρακολουθήσουν το survivor αλλά ο σκοπός αφορά κυρίως το να συναντηθούν, να μοιραστούν κι ίσως- ίσως να ξεφύγουν για λίγο από τα προβλήματα…