Πένθος

---

Μπορεί να μοιάζει οξύμωρο αλλά η απώλεια και ο θάνατος είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη ζωή του ανθρώπου. Η ζωή ξεκινάει από το άγνωστο και καταλήγει στο άγνωστο. Εμείς, μπορούμε να έχουμε γνώση και σχετικό έλεγχο μόνο στο διάστημα που μεσολαβεί από τη γέννηση ως το θάνατο. Μέσα σε αυτό το διάστημα καλούμαστε να περάσουμε αρκετές φορές τη διεργασία που λέγεται πένθος.

Η γέννηση είναι ένα χαρμόσυνο γεγονός που καλλιεργεί την ελπίδα και την προσδοκία για το μέλλον. Αντιδιαμετρικά ο θάνατος μας θλίβει, μας προβληματίζει και μας τρομάζει. Μας εισάγει στο πένθος.  Ωστόσο, το γεγονός του θανάτου εμπεριέχει και την ελπίδα ή την περιέργεια για αυτό που ονομάζουμε μετά θάνατον ζωή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο θάνατος να προσλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο από τον καθένα μας, ανάλογα με τις πνευματικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις μας.

Υπάρχει άραγε πιο εύκολο ή πιο δύσκολο πένθος;

Οι συνθήκες του θανάτου παίζουν μεγάλο ρόλο στο πώς θα δεχτούν οι συγγενείς και οι φίλοι το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου. Ο “φυσιολογικός” θάνατος δηλαδή ο θάνατος του ηλικιωμένου που προκαλείται από φυσικά αίτια και είναι λίγο ή πολύ αναμενόμενος. Είναι κι αυτός που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως ήπιο και να τον δεχτούμε πιο εύκολα και γρήγορα.

Η ηλικία επίσης παίζει σπουδαίο ρόλο. Συνήθως δεχόμαστε πιο καλά το θάνατο ενός μεγάλου σε ηλικία ατόμου σε σύγκριση με το χαμό ενός νέου. Όταν φεύγει από τη ζωή ένας νέος άνθρωπος η ματαίωση που αισθάνονται οι οικείοι του είναι πολύ μεγάλη. Όλα τα σχέδια και τα όνειρα τους σχετικά με τον αγαπημένο τους συγγενή ή φίλο, αυτομάτως ακυρώνονται και αντικαθίστανται από την απώλεια, τη θλίψη και το πένθος.

Μια ακόμη περίπτωση διευκολυντικού ή αναμενόμενου θανάτου είναι όταν αυτός προέρχεται από μία σοβαρή και ανίατη ασθένεια, όπως ο καρκίνος. Το πένθος βιώνεται σταδιακά από τους συγγενείς του ατόμου που νοσεί. Η αρχή του σημειώνεται στη χρονική στιγμή της ανακοίνωσης ότι ο άνθρωπός τους πάσχει από την ασθένεια.

Ασφαλώς, αυτό δεν σημαίνει ότι όταν συμβεί το μοιραίο σταματάει και το πένθος. Απλώς, το αρχικό σοκ είναι κάπως μικρότερο. Τα άτομα είναι ήδη εξοικειωμένα ως έναν βαθμό με την ιδέα της απώλειας του αγαπημένου τους. Ο θάνατος που προκαλεί δέος και φόβο επειδή μας υπενθυμίζει με βίαιο τρόπο τη θνητότητα της ύπαρξής μας, είναι ο αιφνίδιος θάνατος. Ένα ξαφνικό ατύχημα, μια ανακοπή καρδιάς, μια ξαφνική ασθένεια είναι αιτίες θανάτου που μας καθηλώνουν με την σφοδρότητά τους. Μας καθιστούν πιο ευάλωτους στη διαδικασία του πένθους.

Φυσικά κάθε απώλεια είναι ένα τραγικό γεγονός για μια οικογένεια και κάθε άνθρωπος που φεύγει έχει τη μοναδική του αξία για τους οικείους του. Ο διαχωρισμός που πραγματοποιούμε είναι θεωρητικός και αντικατοπτρίζει την πλειονότητα των περιπτώσεων.

Η γνωστή ψυχολόγος του πένθους Kubler-Ross αναφέρεται στα στάδια του πένθους.

Πένθος – Τα 5 Στάδια:

• άρνηση
• θυμός
• διαπραγμάτευση
• κατάθλιψη
• αποδοχή

Πρέπει να τονίσουμε ότι δεν περνούν όλοι οι άνθρωποι και από τα πέντε αυτά στάδια ούτε τα βιώνουν όλοι με την σειρά που αναφέρουμε.

Η άρνηση:

Η πρώτη αντίδραση μόλις μας ανακοινώνεται ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι η άρνηση, δηλαδή η πίστη μας ότι αυτό που μας λένε δεν είναι αλήθεια. Προβάλλουμε ένα είδος αντίστασης στην πραγματικότητα που μας σοκάρει. Στην ουσία προσπαθούμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας από την λύπη που μας προκαλεί η δυσάρεστη είδηση.

Αυτή η κατάσταση δεν διαρκεί παρά μόνο λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά της ώρας. Είναι μια μορφή άμυνας που μας προστατεύει από το σοκ. Μας δίνει λίγο χρόνο να επεξεργαστούμε την οδυνηρή πληροφορία. Όταν το στάδιο της άρνησης εμμένει, το άτομο χάνει την επαφή με την πραγματικότητα και χρειάζεται βοήθεια από ειδικό.

Ο θυμός:

Μετά το πρώτο στάδιο και έχοντας συνειδητοποιήσει ότι χάθηκε το αγαπημένο μας πρόσωπο, θυμώνουμε. Μας διακατέχει έντονη οργή και επιθετικότητα και τα βάζουμε με όλους και με όλα. Ψάχνουμε να βρούμε κάπου ή κάποιον να ρίξουμε το φταίξιμο για την απώλειά μας.

Στο στάδιο του θυμού διοχετεύουμε την οργή μας στα πιθανά αίτια του θανάτου. Από την άλλη όμως θυμώνουμε με το ανεξήγητο του θανάτου που είναι κόντρα στη φύση μας που θέλει να τα εξηγεί όλα. Ο άνθρωπος από την αρχή της ύπαρξής του προσπαθεί να βρει την αιτία για το καθετί που συμβαίνει.

Η διαπραγμάτευση :

Στο στάδιο αυτό, έχουμε ξεσπάσει την οργή μας και έχουμε διανύσει το στάδιο της πρώτης επαφής με την ιδέα του θανάτου. Αντιλαμβανόμαστε ότι δεν έχει νόημα να αποδίδουμε ευθύνες ούτε να ψάχνουμε το γιατί έγινε ό,τι έγινε. Επικεντρωνόμαστε στο γεγονός του θανάτου αυτό καθεαυτό και όχι στα αίτιά του. Προσπαθούμε να καταλάβουμε ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Συνεπώς, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε την κατάσταση.

Η κατάθλιψη:

Το στάδιο αυτό είναι ίσως το πιο δύσκολο, διότι καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα για να αλλάξουμε τα γεγονότα. Ο θυμός έχει ξεσπάσει και έχει φύγει μακριά και τώρα αντικαθίσταται από ένα αίσθημα ανημπόριας. Μας καταβάλει η θλίψη για όλα αυτά που δεν μπορούμε πλέον να μοιραστούμε με τον άνθρωπο που έφυγε από κοντά μας.

Η κατάθλιψη μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες ως και μερικούς μήνες. Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα κατατονίας, απόσυρσης, απομόνωσης και βαθιάς λύπης και περισυλλογής. Είναι απαραίτητο στάδιο του πένθους αυτό το κλείσιμο στον εσωτερικό μας κόσμο. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι όταν αυτή η διαδικασία ξεπερνάει το σύνηθες χρονικό διάστημα που χρειαζόμαστε για να πενθήσουμε γίνεται παθολογική κατάθλιψη. Τότε πρέπει να απευθυνθούμε σε ειδικό και να ζητήσουμε βοήθεια.

Η αποδοχή:

Η διαδικασία του πένθους κάποια στιγμή καταλήγει σε αυτό που λέμε αποδοχή του θανάτου. Είναι ένα είδος λύτρωσης που ασφαλώς δεν σημαίνει ότι ξεχνάμε τον άνθρωπο που έφυγε από κοντά μας. Σημαίνει ότι είμαστε σε θέση να επιστρέψουμε σιγά σιγά στην ζωή που είχαμε πριν την απώλεια.

Κρατάμε τις αναμνήσεις και όλες τις στιγμές μας με τον άνθρωπο που χάσαμε αλλά προχωράμε μπροστά έχοντας συμφιλιωθεί με την ιδέα του θανάτου. Το γεγονός που πυροδότησε τόση ένταση και λύπη, μετά από επεξεργασία και στροφή προς τα μέσα μας, καταφέρνουμε να το κάνουμε κτήμα μας. Ολοκληρώνεται μέσα μας η διεργασία του πένθους και αρχίζουμε να προσαρμοζόμαστε στα καινούρια δεδομένα που έχει φέρει στη ζωή μας η απώλεια του αγαπημένου μας.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι το πένθος και η διαδικασία που περιγράψαμε δεν αφορά μόνο τη φυσική απώλεια ενός συγγενή ή φίλου μας. Αφορά το κάθετί που αγαπάμε και το χάνουμε. Μπορεί να είναι ένα διαζύγιο, η απόλυση από την εργασία, υλικά αγαθά που για κάποιο λόγο χάθηκαν και οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς. Ακόμα και η μετάβαση από το ένα στάδιο της ζωής σε ένα άλλο περιλαμβάνει ένα είδος πένθους που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.