Αναβλητικότητα

Η αναβλητικότητα είναι συνηθισμένο σύμπτωμα ψυχολογικής δυσκολίας που υποτιμούμε ή θεωρούμε ότι πρόκειται για μια κακή συνήθεια. Οι άνθρωποι μπορεί να αναβάλλουμε υποχρεώσεις, οτιδήποτε μικρό ή μεγάλο, σημαντικό ή λιγότερο σημαντικό.Το διάβασμα για την επόμενη ημέρα όταν ήμασταν στο σχολείο, το μάζεμα του δωματίου, τις δουλειές του σπιτιού, ένα βαρετό τηλεφώνημα, ένα τυπικό email κλπ. Δεν αναβάλλουμε όμως σχεδόν ποτέ κάτι που μας ευχαριστεί. Αντίθετα μας ενδιαφέρει να το κανονίσουμε και να ζήσουμε την εμπειρία που οι ίδιοι έχουμε επιλέξει και μας ταιριάζει.

“Θα το κάνω αργότερα”

Η αναβλητικότητα λειτουργεί ύπουλα και υπόγεια. Λέμε στον εαυτό μας “άστο για μετά”, “έχω χρόνο”, “θα το κάνω αργότερα” και τελικά μέσα μας κάτι δεν είναι στη θέση του. Αυτό το “μετά” γίνεται ένα τεράστιο βάρος, άλλοτε συνδέεται με ενοχή άλλοτε με πίεση και άγχος. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει κι αναρωτιόμαστε αν είναι τεμπελιά, αν είναι ανευθυνότητα. Η αλήθεια είναι πως πρόκειται για κάτι βαθύτερο που η δύναμη του δε φαίνεται, αλλά μας καθορίζει. Συχνά αισθανόμαστε θύματα της αναβλητικότητας μας.

Τι Είναι η Αναβλητικότητα;

Η αναβλητικότητα δεν είναι δείγμα αδυναμίας ούτε χαρακτηριστικό του καλοπερασάκια, όπως πολλοί νομίζουν, αντίθετα είναι μια μορφή άμυνας. Ο ψυχισμός του ανθρώπου διαθέτει διάφορους μηχανισμούς αυτοπροστασίας/άμυνας, προκειμένου να διατηρείται σε ψυχική ισορροπία. Όταν όμως χρησιμοποιείται ο ίδιος μηχανισμός άμυνας απέναντι σε καθετί που μοιάζει ή/και είναι δύσκολο και απειλητικό, τότε δεν λειτουργεί προστατευτικά, αλλά καταστροφικά. Πίσω από την αναβολή μιας δράσης και κάτω από τις φτερούγες της αναβλητικότητας, κρύβεται ένας φόβος, μια αγωνία. Η λογική είναι η εξής: Αναβάλλω, γιατί αν δράσω, μπορεί να πραγματοποιηθεί αυτό που φοβάμαι.

Όσο συνεχίζουμε να αναβάλλουμε τόσο πιο δύσκολο γίνεται να το ξεκινήσουμε. Στήνεται αργά και σταθερά μια παγίδα από εμάς τους ίδιους εναντίον του εαυτού μας. Παράλληλα, άθελα μας δημιουργείται μια κακή εικόνα του εαυτού μας προς τα έξω. Η κοινωνία εύκολα χαρακτηρίζει τους αναβλητικούς ανθρώπους τεμπέληδες, αναίσθητους και αδιάφορους. Στην πραγματικότητα όμως, η αναβλητικότητα είναι ένα σύμπτωμα εσωτερικής σύγκρουσης. Στην ουσία, δεν αναβάλλουμε την υποχρέωση που έχουμε να κάνουμε, αλλά αυτό που αυτή συμβολίζει.

Οι Ψυχολογικές Αιτίες της Αναβλητικότητας

Τελειομανία

Η τάση που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους να θέτουν πολύ ψηλά τον πήχη και να μην τους επιτρέπεται τίποτα λιγότερο από το άριστο, μπορεί να οδηγήσει σε αναβλητικότητα. Το αρκετά καλό δεν επαρκεί και δε θεωρείται επιλογή.

Φόβος της Αποτυχίας

Το άτομο επιλέγει να μην καταπιαστεί καθόλου με ένα έργο, προκειμένου να γλιτώσει από την απογοήτευση της ενδεχόμενης αποτυχίας. Οι μη ρεαλιστικές απαιτήσεις οδηγούν στον φόβο της αποτυχίας. Πρόκειται για ένα καθηλωτικό συναίσθημα, πίσω από το οποίο κρύβεται μια λογική του τύπου: “Αφού δεν θα τα καταφέρω, γιατί να προσπαθήσω;”

Χαμηλή Αυτοεκτίμηση

Ο άνθρωπος που δεν έχει καλή εικόνα για τον εαυτό του, που θεωρεί ότι δεν είναι αρκετός σε τίποτα, δε βρίσκει νόημα σε καμία προσπάθεια. Η σκέψη του περιλαμβάνει συνήθως την πεποίθηση “δεν αξίζω και δε θα πετύχω κάτι που να αξίζει”. Ο εσωτερικός κριτής είναι αμείλικτος και “παγώνει” κάθε δράση.

Άγχος

Πολλές φορές το άγχος κάνει τον άνθρωπο να παραλύει και να μπλοκάρει κάθε μορφή δραστηριότητας. Αναβάλλει γιατί δεν μπορεί να διαχειριστεί αυτό που πρέπει να κάνει. Θα λέγαμε ότι είναι το άλλο άκρο του δημιουργικού άγχους που μας κινητοποιεί και μας εξελίσσει.

Αγωνία Αλλαγής

Καμιά φορά, ο άνθρωπος μπορεί να τρομάζει απέναντι στην επιτυχία του, αφού αν τα καταφέρει, θα αλλάξουν πολλά στη ζωή του και ίσως δεν είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο.

Αντίσταση/ Αντίδραση

Στην περίπτωση αυτή, η αναβλητικότητα κρύβει έναν υπόγειο θυμό του ατόμου προς τις υποχρεώσεις του. Ίσως βιώνει μεγάλη πίεση και δεν καταφέρνει να βάλει τα όρια του. Μπορεί να εκδηλώνει έμμεσα ή/και ασυνείδητα την έντονη ενόχληση του προς ζητούμενα από το περιβάλλον του.

Ο Φαύλος Κύκλος της Αναβλητικότητας

Η αναβλητικότητα εμπεριέχει μια αποφυγή. Αποφεύγουμε κάτι που δε μας αρέσει και αυτή η πράξη μας δημιουργεί το αίσθημα της ανακούφισης. Η ανακούφιση επιβραβεύει την αποφυγή και την ενισχύει. Όμως η ανακούφιση είναι εντελώς προσωρινή, αφού πολύ γρήγορα η σκέψη της εκκρεμότητας που έχουμε αφήσει μας κατακλύζει, προκαλώντας άγχος κι αναστάτωση. Κατηγορούμε τον εαυτό μας που τα αφήνουμε όλα τελευταία στιγμή. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί σε μεγαλύτερο άγχος. Στο σημείο αυτό, είτε θα αλλάξουμε το μοτίβο (αρκετά δύσκολη επιλογή) είτε θα συνεχίσουμε την αναβλητικότητα στη συμπεριφορά μας.

Αν θέλουμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας πρέπει πριν από όλα να κατανοήσουμε τις ρίζες της. Με άλλα λόγια, δεν είναι λύση μόνο η αντιμετώπιση της επιφανειακής δυσφορίας, κάνοντας ένα ακόμα πρόγραμμα και γράφοντας τις υποχρεώσεις μας στο χαρτί. Τι αποκαλύπτει η αναβλητικότητα μας για τον ψυχισμό μας τη δεδομένη χρονική περίοδο ή/και γενικότερα;

Είναι απαραίτητο να δούμε μέσα μας τι συμβαίνει, βαθιά και ουσιαστικά. Να προσεγγίσουμε το πρόβλημά μας με νοιάξιμο, προκειμένου να καταλάβουμε τι εξυπηρετεί αυτή η συμπεριφορά μας. Είναι βοηθητικό να αποδεχθούμε την κατάσταση που βιώνουμε κι έπειτα να αναρωτηθούμε τι γίνεται μέσα μας. Η πρόοδος θα έρθει με εσωτερική αποδοχή και με μια απόφαση για αυτοφροντίδα. Είναι σημαντικό και συνάμα παρήγορο να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι καλύτερα να προσπαθούμε να κάνουμε μικρά βήματα, ένα κάθε φορά. Ανεβαίνουμε στην κορυφή σκαλοπάτι – σκαλοπάτι όχι κατευθείαν.

Αυτό που τελικά έχει νόημα είναι η επιθυμία να απαντήσουμε με θετικό πρόσημο στις επιθυμίες και τις ανάγκες μας, δηλαδή να πειθαρχήσουμε σε εμάς και αυτό να είναι τρόπος ζωής. Να γίνει η συνέπεια μια καλή κι αγαπημένη μας συνήθεια!